Nurettin Topçu Kimdir?

Nurettin Topçu, Türk düşünürü, ahlak felsefecisi ve akademisyen olarak bilinir. Hareket Dergisi’nin öncüsü olan Topçu, Avrupa’ya eğitim için giden Türkler arasındadır. Ayrıca ahlaki konular üzerine çalışan ilk öğrenci olarak öne çıkmıştır. Sorbonne’da felsefe doktorası alan ilk Türk olarak tarihe geçer. Nurettin Topçu‘nun devlet ve siyasetle ilgili düşünceleri, insan ve millet kavramları etrafında şekillenmiştir. Eserlerinde birkaç kez Hegel’in “Devlet, ilahi iradenin yeryüzünde gözükmesidir” sözünü dile getirmiştir. Topçu devleti milletin bilincinin ve iradesinin ortaya çıktığı yer olarak tanımlar.

1960 darbesinin ardından, Ali Fuat Başgil ile birlikte Adalet Partisi’nin kuruluş çalışmalarına katılmıştır. Topçu, 1961 seçimlerinde Konya’dan senatör adayı olarak gösterilmiştir. Ancak, cumhurbaşkanlığı seçimi sırasında Başgil’e yönelik muamele ve Süleyman Demirel’in parti başkanlığına getirilmesi konusundaki tutumlar nedeniyle, Topçu, bu çevreyle ilişkilerini sonlandırdı.

Nurettin Topçu’nun Hayatı

7 Kasım 1909 tarihinde İstanbul Süleymaniye’de doğan Nurettin Topçu’nun çocukluğu, Süleymaniye’de başlamış ve I. Dünya Savaşı yıllarında ailesinin Çemberlitaş’a taşınmasıyla devam etmiştir. 1922’de Büyük Reşid Paşa Numune Mektebi’ni tamamlayan Topçu, orta öğrenimine Vefa İdadisi’nde devam etti. İstanbul Erkek Lisesi’nde aldığı lise eğitimi sırasında felsefeye ilgi duydu ve 1928’de mezun oldu.

Avrupa’da eğitim alma arzusuyla girdiği sınavı geçerek Fransa’ya gitti. Önce Fransızca öğrenmek için Aix Lisesi’ne kaydoldu. Bu dönemde, aksiyon (hareket) felsefesinin öncüsü olan Maurice Blondel’i tanımıştır. Görüşlerini benimsedi ve uzun süre mektuplaştı. Bir süre Aix Fakültesi‘nde eğitim aldıktan sonra, Strasburg Üniversitesi’ne geçti, felsefe eğitimi aldı. Ahlak derslerini tamamladı. Ayrıca sanat tarihi lisansını tamamladı. Tezini bitirdikten sonra, Fransa’da kalmak için gelen teklifleri reddederek 1934 yazında Türkiye’ye döndü. Galatasaray Lisesi’nde felsefe öğretmeni olarak göreve başladı (29 Eylül 1934). Aynı zamanda sosyoloji dersleri de verdi.

1939 yılında İzmir’de bulunduğu dönemde Hareket dergisini yayınlamaya başlayan Nurettin Topçu, derginin 4. sayısında yer alan ve Cumhuriyet’i kuran kadroyu eleştirdiği iddia edilen “Çalgıcılar” yazısı nedeniyle İstanbul Vefa Lisesi’nde felsefe öğretmenliğinden alınarak sürülmüştür. Vefa Lisesi’nde 4 yıl görev yaptı. Sonrasında 1943 yılında Denizli İsmet İnönü Lisesi’ne atanarak burada görev aldı. 4 Ekim 1944 tarihinde İstanbul Erkek Lisesi’ne gönderilmesiyle birlikte 10 yıllık sürgün süreci sona ermiştir. Bu süreçte, Vefa ve Haydarpaşa liselerindeki öğretmenlik görevler yapmıştır. Ayrıca emekliliğine kadar 18 yıl boyunca İstanbul Erkek Lisesi’nde çalıştı. 20 Kasım 1974 tarihinde yaş haddinden emekli olmuştur. Topçu, kısa bir hastalık döneminden sonra 10 Temmuz 1975 tarihinde yaşamını yitirdi.

Nurettin Topçu’nun Çalışmaları

Celal Hoca, yani Celal Ökten, Nurettin Topçu’ya İslami ilimler, İslam tarihi, kelam ve felsefe konularında rehberlik etti. Daha sonra, İmam-Hatip Okulu’nun kuruluş aşamasında programların hazırlanmasında Celal Hoca ile birlikte çalıştı. Fikri ve siyasi faaliyetlerini Türk Kültür Ocağı ve Milliyetçiler Derneği’nde sürdüren Topçu, Milli Türk Talebe Birliği, Aydınlar Ocağı ve Türkiye Milli Kültür Vakfı gibi kuruluşların bazı etkinliklerine katıldı. Seminerler ve konferanslar düzenlemiştir. Aynı zamanda, fetih-Fatih, Mehmed Akif ve Çanakkale anma toplantılarının düzenlenmesine öncülük etti.

Nurettin Topçu’nun düşünce dünyası, coğrafya olarak Anadolu’yu, tarih ve kültür olarak Selçuklu-Osmanlı deneyimini merkeze alan ve buradan İslam’a, özellikle tasavvufa intikal eden, Batı dünyasına ve insanlık deneyimine uzanan bütünlük arz eden bir yapıya sahiptir. Topçu, meselelere ahlaki bir perspektiften yaklaşarak derinlemesine bir düşünce sunmaktadır.

Nurettin Topçu’nun Fikriyatı ve Kitapları

İlk yazılarından itibaren, Nurettin Topçu, Osmanlı-Cumhuriyet modernleşmesini değerlendirirken tenkitçi bir bakış açısı benimsemiştir. Bu süreci aşmayı hedefleyen yeni bir insan, millet, devlet modeli inşa etmeye çalıştı. Aynı zamanda, bu ideallerin o dönemin şartları ve tarihî temelleri üzerine oturmasını sağlayacak bir rönesans fikri geliştirmiştir. Metafiziği dışlayan felsefî temayüllere karşı çıkarak, tarih, ilim, sanat, ahlak, felsefe, tasavvuf ve din anlayışını içeren bütünlük arz eden bir düşünce sistemine odaklanmıştır. Duygu, akıl, sezgi ve aşk kavramlarını yeniden yorumlayarak ahlak ağırlıklı bir felsefe ortaya koydu.

Topçu, Batılılaşma tarihini kuşatan kültür-medeniyet ayırımı meselesini ele alan düşünürlerden biridir. Ayırımın yüzeyselliğine vurgu yaparak, evrensel olarak tanımlanan medeniyetin zorba ruhundan ve kapitalist bağlamından ayrı ele alınamayacağını savundu.

Millet ve milliyetçilik meseleleri, Topçu’nun eserlerinde hem ferdiyetin yükselip sonsuzluğa uzanması sürecinin bir parçası olarak hem de Türkiye’nin modernleşme döneminde kendini yeniden anlamak ve tanımlamak için önemli bir problem ve eleştiri konusu olarak yer bulmuştur. Topçu, Ziya Gökalp‘in Turancılık davasından başlayarak Cumhuriyet döneminde maddeci ve realist milliyetçiliğin ortaya çıkmasını eleştirir. Ayrıca, İslâmcıların dini milletten ayırmaya yönelik çabalarının zihinsel bir karışıklığa yol açtığını ileri sürer.

Nurettin Topçu’nun kitapları arasında; ‘Garbın İlim Zihniyeti ve Ahlak Görüşü’, ‘Türkiye’nin Maarif Davası’, ‘Komünizm Karşısında Yeni Nizam’, ‘Yarınki Türkiye’, ‘Büyük Fetih’, ‘Var Olmak’ bulunmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular