Doların rezerv para ilan edilmesi 1944 yılında oldu. Her ne kadar 1944 yılında dolar altınla konvertibilite edilebilme durumu olduysa da ilerleyen zamanlarda dünya ekonomik sistemin ekonomik krizler içerisine girmiştir. Doların dünya para olma yolunda büyük engelliler ile karşılaşmasına neden olmuştur.
İçindekiler
Genel Eş Değer Ölçüsü Olarak Rezerv Para
Kapitalist ekonominin Dünya üzerinde hakimiyetinin kurulması ile birlikte metalar arasında genel eşdeğer ölçüsünü sağlayan meta olarak para tamamen yerini almıştır. 18. ve 19. Yüzyıl’da madeni para yavaş yavaş yerini kağıt para olarak konumlandırmıştır. Bunun en önemli nedenleri madeni paranın elden ele dolaşması sırasında meydana gelen aşınma ve yıpranmadır.
Rezerv Para, Kapitalizmin yerküre içinde derinlemesine ve genişlemesine bağlı bir şekilde büyümesi prekapitalist ekonomilerin yavaş yavaş etkisini kaybetmesine neden olmuştur. Dolayısıyla dünya ekonomik sistemi yavaş yavaş birbirlerine entegre haline gelmiştir. Bu entegre olma hali otomatikman ekonomileri birbirlerine daha bağımlı hale getirmiştir. Dünya ekonomisinin birbirlerine bağlı olması da aralarındaki alışverişin daha hızlı olmasını zorunlu kılmıştır. Bu durumda kuşkusuz paranın önemini daha belirgin hale sokmuştur. Üretilen ürünlerin birbirleriyle eşdeğerlik ölçüsünde mübadele etmesi paranın genel eş değer ölçüsü olması zorunluluğunu doğurmaktadır.
Dünya Savaşı’nı takiben patlak veren 1929 büyük ekonomik buhran göstermiştir ki kapitalist ekonomi birbirlerine bağımlılık ilişkisi içerisinde yürümek zorundadır. Bu tarihlerden itibaren ortaya atılan korumacı politikalar adıyla anılan keynesyen model sisteme sunulmuştur. 1. Dünya savaşı ve ikinci Dünya Savaşı’ndan fazla zarar almadan çıkmayı Başaran Amerika Birleşik Devletleri yenidünya düzeninin başat aktörü haline gelmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nin hem bilgi hem de sermeye büyüklüğü dünya ekonomisi üzerinde hakimiyet kurmasını sağlamıştır. Buna paralel olarak ise diğer ülkelerin savaşta aldıkları yenilgilerden dolayı ekonomik olarak çökmüştür. İkinci Dünya Savaşı’ndan zararlı çıkan ülkeler açısından bakıldığında, dünya ekonomik sistemini yönlendiren ve yöneten bir plan ve programdan yoksun olduğu gözükmektedir.
Dünya ekonomisinin başat aktörü olmak kuşkusuz, dünya ticaretini belirli bir rotasyonda yönetmek anlamına gelmektedir. Bu rotasyon ve belirli bir hat üzerinde yürümek ise dünya ticaretinin belirli bir para sistemi içinde olmasını doğurmaktadır. Daha önceleri dünya ekonomisinin, ülkeler arasında mübadele ölçüsünü sağlayan para, altın üzerinden yapılmakta idi… Fakat Ulus devlet olgusunun ortaya çıkması ile beraber ülkelerin kendi para birimleri ve yavaş yavaş oluşmuştur.
Bretton Woods Sistemi
Amerika Birleşik Devletleri’nin özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra ulaştığı genel kültür düzeyi; dünya ekonomisini yöneten ve yönlendiren güç olmasını, uluslararası ticaretin para birimini belirleme gücünü vermiştir. 1944 yılında BRETTON WOODS sistemi ile dolar dünya parası ilan edilmiştir. Bu modelle birlikte dolar uluslararası ticaretin parası haline gelmiştir. Doların dünya parası ilan edilmesi ile beraber diğer ülkelerin hızlıca dolar rezervi yaptığı gözükmektedir. Her ne kadar dolar dünya parası ilan edilmiş olsa da; dünyanın kapitalist ve sosyalist blok olarak ikiye ayrılması bu modelin gelişmemesine sebebiyet vermiştir. Zira dünyanın belirli bölgelerinde sosyalist ekonominin varlığı dünya ticaretini belirli boyutlarda etkilemiştir.
Yeni Dünya Düzeni
Doların dünya parası ilan edilmesinden sonraki zaman içerisinde ekonomi de oluşan kimi sorunlardan kaynaklı sistem çalışamaz duruma gelmiştir. Nitekim 1974 yolunda petrol krizi olarak adlandırılan ekonomik krizde bretton woods sistemi de çökmüştür. Bu tarihten itibaren kağıt üzerinde dünya parası ilan edilmese de dolar gayri resmi olarak günümüzde dünya parası olma görevini sürdürmektedir. Kuşkusuz bunun en önemli nedenleri Amerika Birleşik Devleti’nin dünya ekonomisinin motor gücü olmasıdır. Bugün günümüzde ülke ekonomileri altın rezervinin yanında dolar rezervi yapmaktadır. Bu da göstermektedir ki doların dünya parası olduğudur.
