Cengiz Han tarafından kurulan (1206-1294) Moğol İmparatorluğu, tarihin en büyük imparatorluklarından biri olarak yükseldi, ancak bu yükseliş kan, gözyaşı ve yağma üzerine inşa edilmişti. Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu, acımasız bir savaşçı olan Cengiz Han, göçebe kabileleri birleştirerek dünya çapında dehşet ve korku yaratan bir imparatorluk oluşturdu. Bu başarı, Müslümanlar ve Hristiyanlar arasında onun deccal olduğuna dair inançlara yol açacak kadar büyük bir kan dökme sürecini içeriyordu.
Cengiz Han’ın stratejisi her zaman karşı koyanları ortadan kaldırmak üzerine kurulu idi, bu da imparatorluğunun temelini kan ve şiddet üzerine inşa ettiği anlamına geliyordu. Asya’dan Avrupa’ya kadar uzanan bu dehşet, Cengiz Han’ı tarihteki en büyük ve kanlı askeri liderlerden biri haline getirdi. Ancak bu efsanevi başarı, dünya üzerinde kan gölüne neden oldu.
Moğol İmparatorluğu’nun hükümdarı olan Cengiz Han, hırslı ve ihtiraslı bir lider olarak tanımlanırken, taktikleri ve yönetim tarzı dünya tarihinde derin izler bıraktı. Ancak bu izler, beraberinde getirdiği acımasızlık, gözyaşı ve yıkım ile birlikte anıldı. Cengiz Han’ın imparatorluğu, onun askeri dehasını ve liderlik yeteneklerini vurgularken, aynı zamanda tarihin en kanlı dönemlerinden birine işaret etmektedir. Bu büyük imparatorluğun yükselişi, insanlık tarihindeki karışık ve karmaşık bir dönemi temsil etmektedir.
Cengiz Han, kendisini ölümsüz kılmak arzusuyla, kahinlerinin önerisi doğrultusunda sayısız kadınla evlenerek dünya genelinde yaklaşık 25 milyon insanın torunu olduğuna inanılır. 1162 yılında doğan Cengiz Han’ın avucundaki kan, onun gelecekte büyük bir savaşçı olacağına dair işaretler taşıyordu. Ancak dokuz yaşındayken babası, Tatarlar tarafından zehirlenerek öldürüldü ve bu trajik olay, genç Cengiz Han’ı zorlu bir çocuklukla yüzleştirdi. Kendi kabilesi tarafından ailesiyle birlikte sürgün edilen Cengiz Han, zorlu koşullarda avlanarak hayatta kalmayı öğrendi. Bu dönemde, aile içinde yaşanan yemek kavgası sonucunda kardeşini dahi öldürmek zorunda kaldı.
Gençliğinin bir bölümünü köle olarak geçiren Cengiz Han, topladığı boylarla güçlenerek korkulan bir komutan haline geldi. Gerçek adı Timuçin olan Cengiz Han, 1206 yılında Hanlar Hanı unvanını alarak dünya sahnesindeki kanlı işgal serüvenine başladı. Bu dönüm noktasıyla birlikte, Cengiz Han’ın hayatı ve liderliği tarih boyunca etkileyici ve güçlü bir hikayeye dönüştü.
Sultan Alparslan Türk Tarihinin Kahramanı
İçindekiler
Cengiz Han İmparatorluğunun İlk Yılları
Cengiz Han, Moğol kabilelerini bir araya getirerek en büyük destekçisi ve çocukluk arkadaşı Camoka ile babasının düşmanlarını ortadan kaldırdı. 1207 yılında ilk seferine Çin’e başlayan Cengiz Han, Kuzey Çin’i ele geçirse de Çin’in tamamını fethedememişti. Çin, üzerine yapılan seferleri durdurarak, “Sadece kaybedeceği bir savaşa gireceklerini düşünerek” atını başka diyarlara sürme kararı aldı.
1218’de Harzemşah İmparatorluğu içindeki bir grup Moğol tüccarın Vali İnalcık tarafından öldürülmesi, Cengiz Han için bir savaş bahanesi olarak kullanılacaktı. Harzemşah İmparatorluğu, öldürülen grubun Moğol savaş casusları olduğunu iddia etse de Cengiz, Harzemşah İmparatoru Şah Alaeddin Muhammed’den Vali’nin kendisine teslim edilmesini talep etti. Bu olaylar, Cengiz’in hükümeti için önemli bir dönemeci oluşturarak, onun güçlü liderlik ve stratejik zekâsını vurgulamaktadır. Tarihi seferleri ve diplomasisiyle Cengiz Han, Moğol İmparatorluğu’nu dünya sahnesinde etkili bir güç haline getirmişti.
Cengiz Han’ın Harzemşahlar heyetine verdiği yanıtta, Harzemşahlar hayır derse şu sözleri sarf etmişti: ‘Harzemşahlar, imparatorluğun yıkıntıları ve enkazı arasında ağlayabilirler.’ Alaeddin Muhammed Harzemşah, olumsuz bir yanıt vererek heyeti aşağılamıştı. Cengiz Han ise bu cevap üzerine durmayacak, aradığı savaş bahanesini bulmuştu. 100.000 kişilik güçlü ordusuyla Cengiz Han, Harzemşah İmparatorluğu’na karşı sefere çıktı. Karşılık olarak, Harzemşah ordusu 400.000 kişilik büyük bir güçle karşılık verse de, Moğollar tarafından dağıtılarak mağlup edildi.
Semerkant İşgal Altında
Semerkant, Buhara ve Gürgenç gibi Harzemşahlar Devleti‘ne bağlı önemli şehirler, Han’ın önderliğindeki Moğol güçleri tarafından işgal edildi. Buhara’da, 20.000 kişilik Türk ordusu tamamen ortadan kaldırıldı; şehir yakıldı, yıkıldı ve kül oldu. Bu, Han’ın karakteristik bir savaş stratejisiydi. Buhara’nın yok edilmesinin ardından, Cengiz başkent Semerkant’a yönelerek 1220 yılında şehre ulaştı. Başkent, 100.000 kişilik büyük bir orduyla daha iyi korunuyordu.
Ancak bu güçlü direniş, sadece 5 gün boyunca devam edebildi ve savunma çöktü. Moğollar tarafından ele geçirilen şehirde, askerler ve halk büyük bir katliama maruz kaldı; teslim olanlar bile sonradan idam edildi. Diğer yandan, Gürgenç şehri hala Harzemşah kontrolü altındaydı.
O dönemin tarihçileri, Gürgenç’in işgali sırasında Moğol ordusuna her bir askere 24 kişiyi öldürme emri verildiğini iddia ediyor. Bu durumda, 50.000 Moğol askeriyle birlikte yaklaşık 1,2 milyon kişinin katledildiği tahmin edilmektedir. Bu sayı, belirli bir kesinlik içermese de, Gürgenç’in ele geçirilmesi sırasında tarihin en büyük katliamlarından birinin gerçekleştiğini söylemek haksız olmaz. Moğollar, 1221 yılında Horasan’ı kanlı bir işgal ile ele geçirerek Harzemşah İmparatorluğu’nun ordusunu neredeyse tamamen yok etti. Harzemşah İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte, günümüz Irak, Türkiye ve Suriye toprakları Moğol hakimiyetine girmiş oldu.
Cengiz Han Asya’dan Avrupa Kapılarına
Doğu Avrupa, Moğol korkusu tarafından sarılmış ve Moğolların işgal hırsı bir türlü durmak bilmiyordu. 1223 yılında, Moğollar 80.000 kişilik Rus ordusunu ezerek geçti. Macaristan, Polonya ve Rusya’nın birçok şehri, adeta bir kan gölüne dönüştü. Moğol ordusu, ilerlerken adeta kabus gibi ilerliyor ve geride taş üstüne taş bırakmıyordu. Moğollar için zaferler peş peşe gelirken, 1227 yılında Çin topraklarındaki isyanı bastırmaya çalışan Cengiz Han aniden öldü. Cengiz Han’ın ölümü, Moğollar arasında büyük bir şok yarattı ve işgal hareketlerini durdurdu. Avrupa işgali de bu noktada yarıda bırakılmıştı.
Ögeday Dönemi
Yeni Han, artık Cengiz Han’ın oğlu Ögeday’dı. Ögeday, babasının vasiyeti olan Çin’in tamamen işgali için 7 yıl boyunca çaba sarf etti. 1234 yılında Çin İmparatoru öldürüldü ve Çin toprakları artık tam anlamıyla Moğol hakimiyetine girmişti. Moğollar, bütün dünyayı ele geçirme amacıyla 150.000 kişilik devasa bir orduyla yola çıktı. 1236’da Kore yarımadasındaki isyan bastırılarak kontrol tekrar sağlandı. 1236-1242 arasında dehşet verici Moğol ordusu Rusya’yı bir kez daha kan gölüne çevirdi. Moğollar, Polonya ve Macaristan’a doğru ilerledikten sonra Viyana kapılarına dayandı. Ancak tam bu sırada Ögeday’ın ölümü, Avrupalılar için adeta bir şans ve mucize olarak nitelendirilebilirdi.
Moğol ordusu, Rusya’nın içlerine çekilmek zorunda kaldı. Avrupa işgali yarıda kalmış ve bir daha Avrupa, bu korkunç tehditle karşı karşıya kalmamıştı. Moğollar ise Rus topraklarında yaklaşık 250 yıl boyunca varlıklarını sürdürdüler.
Orta Doğu Seferleri
Tarih 1250 yılını gösterdiğinde, Moğol İmparatorluğu artık üç ayrı yarı bağımsız parçaya ayrılmıştı. Bu parçalar; Çin ve Moğolistan topraklarından oluşan bir bölüm, Pers topraklarındaki İlhanlılar Devleti ve Rus topraklarındaki Altın Orda idi. İlhanlıların lideri Hülagü, Cengiz Han’ın torunu, 1255 yılında Abbasiler’e saldı ve Suriye, Filistin ve Bağdat’ı darmadağın etti. Tarihçiler, Bağdat’ın yaşadığı işgali anlatırken, astronomi başta olmak üzere çeşitli alanlarda yazılmış birçok eserin yakılıp yıkıldığını belirtirler. Kütüphaneler, Moğollar tarafından ateşe verilerek tüm kültürel bellek ortadan kaldırılmıştı. Kent sakinleri kaçmaya çalıştı, ancak tahminlere göre, 80.000’e yakın sivil halk Moğollar tarafından katledildi.
Sonuç: Moğolların Düşüşü
Bağdat’ın işgalinden sonra Hülagü, ayakta kalan tek İslam devleti olan Memluk Devleti’ni hedef alarak planlarını yapmıştı. 1260 yılında, Ayn Calut savaşında Mısır Memlukluları ile İlhanlılar, Samarya (Batı Şeria) şehrinin kuzeyinde karşı karşıya geldi. Ayn Calut savaşı, Moğolların ilk kez mağlup edildiği bir döneme işaret etti ve bu yenilgi, Moğol İmparatorluğu’nun düşüşünü başlattı. Hülagü, bu mağlubiyetin intikamını almak için hazırlıklara girişti. Ancak Altın Orda Devleti’nin lideri olan Berke Han, 1240 yılında Müslüman olduğuna inanılan bir lider olarak, Hülagü’nün Müslümanlara yönelik zulmüne daha fazla sessiz kalamazdı.
Hülagü, ordusunu Mısır Memluklu Devleti’ne karşı gönderirken, Berke Han da Nogay Han komutasındaki ordusunu İlhanlılar’a karşı yönlendirdi. Nogay Han, Hülagü’yü bozguna uğratarak Moğollar arasında ilk iç savaşı başlattı. Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu artık parçalanmıştı. Geriye 4 hanlık kalmıştı: Çin’deki Yuan Hanedanlığı, Çağatay Hanlığı, Altın Orda Hanlığı ve İlhanlı Devleti.
