1. Anasayfa
  2. Türkiye Cumhuriyeti

Rauf Orbay Kimdir?

Rauf Orbay Kimdir?

Hüseyin Rauf Orbay, Türk asker ve siyaset adamı. Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda başarılarından dolayı “Hamidiye Kahramanı” olarak bilinmiştir. 1918 yılı Mondros Mütarekesi’ni imzalayan Osmanlı heyetine başkanlık etmiştir. 1924 yılında Halk Fırkası’ndan ayrılan milletvekilleriyle birlikte Terrakiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdu. Böylece TBMM içinde ilk muhalefet partinin kuruluşunda yer alarak dikkatleri çekti. İsmet Paşa’nın ardından yerine gelen Fevzi Paşa’dan sonra Türkiye’nin üçüncü başbakanı olmuştur. İzmir Suikastı davasında idamla yargılandı ve on yıl hapse mahkum edildi. Bir süre milletvekilliği yaptıktan sonra Londra Büyükelçiliği yapar. Hayatında yazdığı hatıraları, öldükten sonra büyük ses getirir ve sonrasında hakkında birçok kitap yazılır.

Rauf Orbay Hayatı

Asıl adı Hüseyin Rauf’tur. Soyadı Orbay olup, Rauf Orbay diye meşhur oldu.1881 yılında İstanbul’da doğan Orbay, illk tahsilini gördükten sonra Trablusgarp Askeri Rüşdiyesi’ni, Heybeliada Bahriye Mektebi’ni ve Mühendishane-i Bahri Hümayun’u bitirdi. ABD’de denizcilik eğitimi gördü ve sonrasında deniz subayı olarak donanmaya katılmıştır. 1909 yılında Tuna Milletlerarası Suyolu Komisyonu’nda Osmanlı temsilcisi olarak bulunurken 1911-12 yıllarında Osmanlı-İtalyan Savaşı’nda Trablusgarb Cephesi’nde savaştı. I. Dünya Savaşı sırasında İran Cephesi Genel Komutanlığı’na tayin edilmiştir. Buradan İstanbul’a döndükten sonra yarbaylığa terfi eder. Türk ve Rus esirlerinin değişimi maksadıyla 1917 yılında Danimarka’da toplanan komisyonda miralay rütbesiyle Türk heyetine başkanlık etti. 1919 yılında askerlikten ayrılarak Mustafa Kemal’in arkasından Anadolu’ya geçmiştir. Ayrıca Sivas Kongresi’nde başkan yardımcılığı vazifesini yürüttü. Sivas Kongresi kararlarının ana hatlarıyla yer aldığı Misak-ı Milli’nin kabul edilmesinde aktif rol oynadı.

1920 yılında Meclis-i Meb’usana İngiliz işgal kuvvetleri tarafından düzenlenen baskın sonrasında İngilizler tarafından tutuklanarak Malta’ya sürgün edidi. Serbest bırakıldıktan sonra 1921 yılında Ankara’ya giderek Sivas milletvekili oldu. Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nda aktif rol üstlenmiştir. Şeyh Said Ayaklanması’nın kışkırtıcıları arasında gösterilmiştir ve bu parti 1925 yılında kapatılmıştır. 1926 yılında İzmir suikastı olayı sebebiyle gıyabında yargılanarak 10 yıl hapse mahkum edilmiştir. 1935 yılında çıkarılan genel aftan sonra Türkiye’ye dönmüştür. Orbay, 1939 yılında Kastamonu milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi. 1942 yılında Londra Büyükelçiliği’ne tayin edilmiştir. 1964 yılında İstanbul’da kalp krizi geçirmiş ve vefat etmiştir. Mezarı İstanbul’a bağlı Erenköy/Sahrayıcedid mahallesindedir.

Rauf Orbay’ın Görüşleri ve Hatıraları

Rauf Bey’in İstanbul basınına Cumhuriyet’in ilan edilme yöntemini eleştiren bir beyanı ve hilafetin kaldırılmasına yönelik çabalara muhalefet etmesi gibi tutumları yüzünden Mustafa Kemal Paşa ile araları açılmıştır. Onun penceresinden Mustafa Kemal ve destekçileri fazla radikaldiler. Bu muhalefeti sebebiyle 17 Kasım 1924’te Halk Fırkası’na karşı kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucuları arasında yer alması da ilişkileri bambaşka bir boyuta taşıdı. 1926’da Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından Mustafa Kemal’e suikast girişimi olarak bilinen İzmir suikastı davasıyla yargılanmıştır. Görüşlerinin bu olaya sebep olduğu iddiası yüksektir. Tedavi için İngiltere’de olduğundan dolayı gıyabında on yıl sürgün cezasına çarptırılmıştır. Bu kararı şiddetli bir biçimde reddetti. Cumhuriyet’in onuncu yılında çıkarılan af kanununa rağmen belirli bir zaman Türkiye’ye gelmemiştir. 1935’te ısrar üzerine ülkeye geri dönmüştür.

Rauf Orbay’ın siyasi hatıraları Feridun Kandemir tarafından haftalık Yakın Tarihimiz dergisinin çeşitli sayılarında parça parça yayımlanmıştır. 1965 yılında Feridun Kandemir, Hatıraları ve Söyleyemedikleri İle Rauf Orbay ismiyle bunları kitaplaştırarak yayınladı. Bu hatıralar 1993’te, Rauf Orbay, Cehennem Değirmeni -Siyasi Hatıralarım, adıyla iki cilt halinde, 2003 yılında ise, Siyasi Hatıralar adıyla tek cilt halinde tekrar yayınlandı.

İlginizi Çekebilir

Bültenimize Katılın!

Abonelik Bültenimize katılın, tarihi anları kaçırmayın! Hemen ücretsiz üye olun ve en özel güncellemelerle tarihin içinde kalın. Geçmişin kapıları sizin için aralanıyor!