Mizancı Murat, Jön Türkler’in önde gelen isimlerinden, fikir adamı, gazeteci ve yazar. 1886 yılında Mizan Gazetesini çıkarmaya başlar. Gazete önceleri II. Abdülhamid’in övgülerini kazanır ancak eleştiri dozunu kaçırınca zaman zaman kapatılma tehlikesiyle karşılaşır. Meşrutiyetin ilan edilmesi için mücadele verir. Bir süre yönetiminde etkin olduğu Jön Türklerle fikir ayrılıkları yaşar ve meşrutiyet ilan edildikten sonra İttihat ve Terakki yönetimine muhalefet eder. Devletin resmi ideolojisinin Osmanlılık, kültürel ideolojisi ise İslam birliği olması gerektiğini savunan Mizancı Murat, kendi nesline tarih bilinci kazandırmada çalışmaları olmuştur.
İçindekiler
Mizancı Murat’ın Hayatı
Asıl adı Mehmet Murat olan yazar, Dağıstan’da doğdu. Küçük yaşta dini eğitim almaya başladı daha sonra Timurhan Şura Rüştiyesine yazılmıştır. Ardından İstavropol Gimnazyumu’nu ve Moskova Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1873 yılında İstanbul’a geldikten sonra 1876/77 yıllarında Vakit ve İttihad Gazetelerinde dış politika ile ilgili yazılar yazdı. Ayrıca Mekteb-i Mülkiyye’ye ve Mekteb-i Hukuk’ta hocalık yaptı. 1891 yılında Duyun-ı Umumiyye komiserliğine getirildi ve burada 4 yıl görev yapmıştır. Memleketin içine düşmüş olduğu sıkıntılardan kurtulabilmesi için talebelerine rehberlik etti, hatta bu amaçla bir reform layihası hazırladı. Ancak II. Abdülhamid tarafından ilgi görmeyince yönetimle arası açıldı.
1895 yılında önce Dağıstan’a oradan da Paris’e gitti. Ermeni ve Şark meselelerini çözüme kavuşturmak için Jön Türkler ve İttihat ve Terakki lideri Ahmet Rıza Bey ile görüştü. Sonra Londra ardından Mısır’a gitti. Çıkarmış olduğu Mizan Gazetesini burada çıkarmaya başladı. Bu dönemde yazmış olduğu yazılarda saraya ve padişah II. Abdülhamid’e açıktan açığa cephe aldı ve yapmış olduğu ağır eleştiriler sonucu gıyaben idama mahkum edilmiştir. 1896 yılında Paris’e döndü ve burada İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin başına geçti. Mizancı Murat,1897 yılında II. Abdülhamid’in çıkarmış olduğu genel af sonucu İstanbul’a döndü sonrasında eleştirilerine ve eylemlerime devam etmiştir. 31 Mart Vak’ası’nın tahrikçileri arasında bulunması nedeni ile müebbet hapse çarptırılmıştır. Rodos’a sürgün edilmiştir. 1913 yılında çıkan af üzerine İstanbul’a dönen Murat’ın hayatının son yılları tam bir yalnızlık ve sefalet içinde geçti ve 1917 yılında hayatını kaybetti.
Mizancı Murat’ın Fikir Dünyası ve Eserleri
Mizan Gazetesi’ndeki yazıları ile hürriyet ve meşrutiyet özlemi çeken genç nesle önderlik yaptı ve onlara tarih bilinci kazandırdı. Devlet yönetimi için ileri sürdüğü meşveret usulünün şeriatın gerektirdiği bir sistem olduğunu savunmuştur. Ona göre devletin resmi ideolojisi Osmanlılık, kültürel anlamdaki ideolojisi de İttihad-ı İslam olmalı demektir. Devrine göre oldukça yeni ve modern sayılabilecek görüşlere sahiptir. Çıkardığı Mizan Gazetesi haber gazetesi olmaktan ziyade fikir politikacılığı organı niteliğindedir. Burada gerek dış gerekse iç politika konusunda çok sayıda fikir yazısı yazmış, “İç Siyaset” başlığı altında devlet, rejim meselesi, yöneticiler, iktisat, maliye, eğitim öğretim ve sanayi konuları ile fakirlere yardımdan fuhşun yasaklanmasına kadar dönemin hemen bütün sosyal meselelerini ele almıştır.
Başlıca eserleri: Tarih-i Umumi, Mustasar Tarih-i Umumi, Devr-i Hamidi Asarı, Turfanda mı Yoksa Turfa mı?
