Aristokrat bir çevrede büyüyen ve oldukça iyi bir eğitim alan Halide Edib Adıvar, Osmanlı’nın son zamanlarından Cumhuriyet’e geçişe kadar olan süreçte elini taşın altına koyan önemli aydınlar arasında yer alır. Onun kendine yüklediği sorumluluk misyonu, Milli Mücadele ile bağımsızlık uğruna dört koldan mücadele etmesini sağladı. Adıvar, gerek cephe cephe dolaşarak, gerekse kalemini bu uğurda kullanarak mücadeleye büyük destek vermiştir. Adıvar, bu yönüyle Milli Mücadele sürecinin önemli simalarından biri olmuştur.
İçindekiler
Milli Mücadeleye hazırlık için Karakol Teşkilatına katıldı
Halide Edib Adıvar, köylü, şehirli, memur, aydın fark etmeksizin bağımsızlık için verilen Milli Mücadele’de emek sarf eden kişilerdendir. Geçmişten gelen sorumluluk bilincinin gereği olarak Milli Mücadele’de aktif rol alma kararlılığı göstermiştir.
Halide Edib, bu uğurda Milli Mücadeleye hazırlık sağlamak üzere kurulan, Kara Vasıf Bey ve Kemaleddin Sami Paşa’nın idare ettiği Karakol Teşkilatı’na dahil oldu. Bu teşkilatta aktif rol aldı.
Halide Edib Adıvar Milli Mücadele Konuşmaları
Halide Edib Adıvar, kurtuluşun sağlanması adına mücadele veren inançlı bir Türk kadını olarak karşımıza çıkmıştır. 15 Mayıs 1919 yılında İzmir’in işgal edilmesi üzerine yüzbinlerce kişiyle çeşitli toplantılarda yer almıştır.
Adıvar, eğitimli ve kültürlü olduğu kadar güçlü bir retoriğe de sahiptir. Gerek Fatih Parkı’nda, gerek Sultanahmet’te gerekse de Üsküdar’da düzenlenen mitinglerde güçlü bir duruş sergilemiştir. Ayrıca kitleleri etkilemeyi başarmıştır.
Halide Edib, Anadolu’ya gizlice silâh kaçırma işinde de görev almıştır. 1920’de kocasıyla birlikte Anadolu’ya geçerek Milli Mücadele’ye fiilen katıldı. O tarihi konuşmalarında geçen bir bölüm ise şu şekilde cereyan etti:
“Ey Türk ve Müslümanlar, bugün gözlerimizin önünden öteyi görmeğe mâni olan bir karanlık var; bu karanlık belki aylar, belki de yıllarca devam edebilir, fakat Türk ve Müslüman dünyası elbet bir sabaha kavuşacaktır. Ufkumuzda güneş doğacak ve ortalığı aydınlatacaktır. Türk istiklâl ve zafer güneşi, şimdi sapsarı olan benizlerimize taze bir pembelik, ümid ve saadet getirecektir. Gözlerimizi bu güneşi görmeye alıştırmalıyız. Fatihlerin, Yavuzların, Kanunilerin ülkesi istiklâlsiz kalamaz; Mithat Paşaların, Nâmık Kemallerin, Tevfik Fikretlerin vatanı asla hürriyetten mahrum edilemez; gözlerimizi bu güneşi görmeye muktedir bir hale getirelim. Birbirimize ellerimizi uzatalım, tek bir hedefe, yalnız, Türk istiklâl ve hürriyeti gayesine doğru yürüyelim. Vatan behamahal kurtulacaktır.”
Cephe cephe dolaştı, kalemini bu uğurda kullandı
Bağımsızlık arzusu ve mücadele heyecanıyla cephe cephe dolaşan Halide Edib Adıvar, yeri geldi Kızılay hastanelerinde görev aldı, yeri geldi kalemini Milli Mücadele’nin yaygınlaşması için kullandı. Bir yandan Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde çalışmıştır. Öte yandan Milli Mücadele’ye dair o günün heyecanını aksettiren yazılarını İstanbul’da çıkan gazete ve dergilerde yayımlamıştır.
Dört koldan çalışmalarına devam eden Adıvar, Yunanlıların yaptıkları zulümleri tespit edilmiştir. Daha sonra Genel Kurmay Başkanlığı tarafından yayımlanan Tedkîk-i Mezâlim Komisyonu raporlarının hazırlanmasında aktif rol aldı. Milli Mücadele boyunca gösterdiği gayret ve yararlılıklardan dolayı kendisine ilk olarak onbaşılık verilmiştir. Daha sonra ise başçavuşluk rütbeleri verilmiştir.
Milli Mücadeleyi anlatan belgesel niteliğinde eserler kaleme aldı
Milli Mücadele sürecini yazılarına, röportajlarına, hikayelerine ve romanlarına taşıyan en önemli isimlerdendir. Onun bu mücadele sırasında her kalem oynatışı Milli Mücadele için atılan bir adımdı esasında. Bu süreci anlatan romanları ise şunlardır: Dağa Çıkan Kurt, Vurun Kahpeye, Ateşten Gömlek, İzmir’den Bursa’ya, Kalp Ağrısı, Zeyno’nun Oğlu.
Milli Mücadele sonrasında siyasette aktif rol aldı
Milli Mücadele sırasında aktif rol oynamakla birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecini de destekleyen Halide Edib Adıvar, kendince ortaya koyduğu mücadelesini yeni dönemde de siyasal zeminde sürdürme eğiliminde bulundu. Kurucuları arasından Adnan Adıvar’ında bulunduğu Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın İsmet İnönü hükümetince kapatılmıştır.
Mustafa Kemal ile aralarında çıkan politik ihtilaflar yüzünden kocasıyla birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Atatürk’ün vefatının ardından tekrardan yurda dönen Adıvar, siyasi hayatına kaldığı yerden devam etme eğilimindeydi. Adıvar, 1950-1954 yılları arasında Demokrat Parti listesinden bağımsız İzmir milletvekili oldu.
